12.07.2019 tarihli Resmi Gazetede Sıfır Atık Yönetmeliği yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. İlgili yönetmelik, hammadde ve doğal kaynakların etkin yönetimi ile sürdürülebilir kalkınma ilkeleri doğrultusunda atık yönetimi süreçlerinde çevre ve insan sağlığının ve tüm kaynakların korunmasını hedefleyen sıfır atık yönetim sisteminin kurulmasına, yaygınlaştırılmasına, geliştirilmesine, izlenmesine, finansmanına, kayıt altına alınarak belgelendirilmesine ilişkin genel ilke ve esasların belirlenmesi amacıyla yayımlanmıştır.
Yönetmelik,
- Mahalli İdareler: Büyükşehir belediyeleri, büyükşehir ilçe belediyeleri, il, ilçe ve belde belediyeleri, belediye birlikleri ve il özel idareleri
- Ek-1 Listesinde Tanımlı Yerler: Ek-1 listesinde her bir grup için tanımlamalar ve uygulama takvimleri mevcuttur. Burada, işletme adına uygun olan bölüm bulunmalı ve karşısında yazan uygulama takvimine göre termin belirlenmelidir. Eğer, listede birden fazla alana giriliyorsa, en erken tarih hangisi ise, o tarihi dikkate almak gerekecektir.
- Gönüllülük Esasına Dayalı Olarak Kurmak İsteyenler: Ek-1 Listesinde olmayıp, herhangi bir zorunluluğu olmasa da, yine de bu sisteme dahil olmak isteyenler.
Yukarıda bahsi geçen tüm işletmeler/kurum/kuruluşlar, verilen termin tarihine göre, sıfır atık yönetim sisteminin kurulmasına, izlenmesine, sıfır atık belgesi düzenlenmesine ilişkin esasların kapsamındadır.
Sıfır atık yönetim sistemi kurulan yerlerde oluşan Atık Yönetimi Yönetmeliğinin EK-4 atık listesinde yer alan atıklar bu sistem kapsamındadır.
Ancak, işletmelerin faaliyetleri sonucunda oluşan proses atıkları (içerik veya yapısal olarak evsel nitelikli atıklara benzer olanlar hariç), Bakanlıkça kriterleri belirleninceye kadar bu Yönetmelikte tanımlanan sıfır atık belgesi kapsamında değerlendirilmez.
Sıfır atık: Üretim, tüketim ve hizmet süreçlerinde atık oluşumunun önlenmesi/azaltılması, yeniden kullanıma öncelik verilmesi, oluşan atıkların ise kaynağında ayrı biriktirilerek toplanması ve geri dönüşüm ve/veya geri kazanımının sağlanarak bertarafa gönderilecek atık miktarının azaltılması suretiyle çevre ve insan sağlığının ve tüm kaynakların korunmasını hedefleyen yaklaşımı,
Sıfır atık yönetim sistemi: Atık oluşumunun önlenmesinden başlayarak, atıkların azaltılması, kaynağında ayrı biriktirilmesi, geçici depolanması, ayrı toplanması, taşınması ve işlenmesi süreçlerinin hepsini içine alan, fayda ve maliyet unsurları göz önünde bulundurularak oluşturulan yönetim sistemini,
Sıfır atık belgesi: Sıfır atık yönetim sistemlerini kuran mahalli idareler ile EK-1 listede tanımlı diğer yerlere ve gönüllülük esasına dayalı olarak sıfır atık yönetim sistemini kuranlara verilecek, nitelikleri Bakanlıkça belirlenen belgeyi,
Sıfır Atık Bilgi Sistemi: Sıfır atık yönetim sistemini uygulayacak yerleri kayıt altına almak, belgelemek, izlemek ve sistem kapsamında yönetilen atıkların izlenebilirliğini sağlamak amacıyla Bakanlıkça oluşturulan çevrimiçi sistemi,
İl Sıfır Atık Yönetim Sistemi Planı: Bakanlıkça formatı belirlenen ve Mahalli Çevre Kurulu tarafından hazırlanan, il sınırlarında mahalli idarelerce uygulanacak sıfır atık yönetim sisteminin esaslarını içeren planı,
Sıfır Atık Yönetim Sistemi Kurulması:
- EK-1 listede yer alan bina ve yerleşkelerin uygulama takvimi doğrultusunda, sıfır atık yönetim sistemini kurarak uygulamaya geçmeleri zorunludur. Dilerlerse, bu tarihlerden önce de sistemlerini tamamlayıp geçebilirler.
- Sıfır atık yönetim sisteminin kurulmasında yönetmelik EK-3/B’de verilen kriterler sağlanır.
- Sistemin kurulmasında izlenecek adımlar sırasıyla aşağıda verilmiştir.
1.Adım Çalışma Ekibinin Oluşturulması
2.Adım Planlama Yapılması (mevcut durum tespiti ve ihtiyaç analizi)
3.Adım Eğitim/Bilinçlendirme Faaliyetleri ve Uygulamaya Geçilmesi
4.Adım İzleme, Kayıt Tutulması ve İyileştirme Faaliyetleri
4 seviye Sıfır Atık Belgesi mevcuttur:
1.Temel
2.Gümüş
3.Altın
4.Bronz
Temel Seviye İçin Kriterler: Yukarıda bahsedilen ilgili yönetmelik Ek-3B’deki kriterler
Diğerleri için Kriterler İçin: İlgili yönetmelik Ek 4'de yer alan puanlama sistemi kapsamında belirtilmiştir.
Kriterlerin Belirlenmesinde Zorunlu ve Diğer Kriterler şeklinde ayrılmıştır.
Zorunlu Kriter: Bertarafa giden atık miktarının azalma oranına göre, belge seviyeleri Bakanlıkça belirlenir. Nitelikli bir belge alınabilmesi için, bahsi geçen oran % 15’ten az olmamalıdır. Bu kriter, kesinlikle ve kesinlikle sağlanmalıdır. Sağlanmadan, aşağıda verilen diğer kriterleri sağlasanızda, puan alınamayacaktır.
Diğer Kriterler: Yukarıdaki kriteri sağladıktan sonra, aşağıdaki kritelerden puan alınabilmektedir.
- Atık azaltımı ve önlemeye yönelik faaliyetler
- Yeniden kullanıma yönelik faaliyetler
- İsrafın azaltılmasına yönelik faaliyetler
- Tedarik ve Lojistik faaliyetleri
- Bilinçlendirme ve Farkındalığın Azaltılmasına Yönelik Faaliyetler
Sıfır Atık Belgesi Alma Yükümlülüğü:
Sıfır atık yönetim sistemini kurmakla yükümlü EK-1 listedeki yerler, temel seviyede sıfır atık belgesi almak zorundadır. Diğer yerler ise talep etmeleri halinde temel seviyede belge almak için müracaatta bulunabilir. Temel seviyede sıfır atık belgesine sahip diğer yerler ise talep etmeleri halinde gümüş, altın ve platin sıfır atık belgesi için başvuruda bulunabilirler.
Sıfır Atık Belge Başvurusu:
Temel seviyedeki sıfır atık belgesi için;
- Başvurular Sıfır Atık Bilgi Sistemi üzerinden yapılır.
- Yapılan başvurular il müdürlüğü tarafından sıfır atık bilgi sistemi üzerinden otuz takvim günü içerisinde değerlendirilir. Gerekli görülmesi halinde yerinde incelemelerde bulunulur.
- Yapılan başvurunun il müdürlüğü tarafından değerlendirilmesi sonucunda EK-3’te yer alan kriterleri sağladığı ve herhangi bir bilgi/belge eksikliği bulunmadığı tespit edilen yerlere temel seviyede sıfır atık belgesi düzenlenir.
Gümüş, altın, platin seviyelerindeki sıfır atık belgesi için;
- Başvurular Sıfır Atık Bilgi Sistemi üzerinden yapılır.
- Yapılan başvuruların değerlendirilmesi için en az üç il müdürlüğü personelinden oluşan bir komisyon oluşturulur. Komisyon tarafından puanlamaya esas kriterlere ilişkin sıfır atık bilgi sistemi üzerinden sunulan bilgi ve belgeler otuz takvim günü içerisinde incelenerek başvurunun uygunluğu değerlendirilir.
- Başvurunun uygun bulunması halinde başvuru sahibi bilgilendirilerek otuz takvim günü içerisinde komisyon tarafından belirlenen tarihte yerinde inceleme yapılır. Yerinde inceleme esnasında komisyon üyelerine puanlama kriterlerine esas yapılan çalışmalara ilişkin bir sunum yapılır.
- Komisyon üyelerince yapılan yerinde inceleme sonucunda puanlama yapılır. Gümüş, altın veya platin sıfır atık belgesi seviyelerinden herhangi biri için gerekli puanın sağlanmadığının tespiti halinde başvuru sahibine iyileştirme yapılması gerektiği bildirilir.
- Bildirimin yapıldığı tarihten itibaren otuz takvim günü içerisinde başvuru sahibi tarafından, yapılan iyileştirmelerin sıfır atık bilgi sistemi üzerinden sunulması zorunludur. Sunulan iyileştirmeler komisyon tarafından sıfır atık bilgi sistemi üzerinden otuz takvim günü içerisinde değerlendirilir. Gerekli görülmesi halinde yerinde incelemelerde bulunulur.
- Komisyon tarafından yapılan puanlamanın belge almak için yeterli olması halinde elde edilen puana göre gümüş, altın veya platin sıfır atık belgesi düzenlenir.
- Belge seviyesinin arttırılmasının talep edilmesi halinde, talep sahibi tarafından puanlamaya esas gerekli bilgi ve belgeler sıfır atık bilgi sistemine aktarılarak yeni kayıt oluşturulur ve bu fıkrada tanımlanan belge süreci yeniden başlar. Yapılacak değerlendirme sonucunda uygun bulunması durumunda belgenin seviyesi yükseltilerek, yeni seviyeye uygun sıfır atık belgesi düzenlenir.